تفاوت چک صیاد و چک معمولی چیست؟

به نوع جدیدی از چک که بر اساس قوانین جدید بانکی و تحت‌نظارت مستقیم بانک مرکزی در سامانه صیاد صادر می‌شود، چک صیادی می‌گویند. این نوع چک از ویژگی‌هایی برخوردار است که باعث می‌شود تا نسبت به چک‌های قدیمی، امنیت و ضمانت اجرای مطمئن‌تری داشته باشد؛ چرا که مطابق ماده 6 قانون جدید صدور چک، بانک‌ها مکلف هستند تا فقط از طریق سامانه صدور یکپارچه چک (صیاد)، نسبت به ارائه دسته چک به مشتریان خود، اقدام نمایند.

در گذشته، اعتبارسنجی شرایط متقاضی دریافت دسته چک در شعب بانک‌ها انجام می‌شده است؛ اما، امروزه، با وجود سامانه صیاد و لزوم پیشبرد عملیات صدور چک از طریق این سامانه، شعب بانک‌ها دیگر اختیاری در این زمینه نداشته و نظارت بر کلیه مراحل صدور دسته چک و احراز هویت متقاضی و اعتبارسنجی مدارک ارائه‌شده، برعهده بانک مرکزی است.

با وجود گسترش سایت‌های ارائه‌دهنده وام مانند دیجی‌شهر، بسیاری از مردم روی به خرید اقساطی با چک صیاد آورده‌اند؛ به‌همین‌جهت، بسیار مهم است که پیش از اقدام به خرید قسطی با چک صیاد، اطلاعات کافی در مورد آن کسب کنید. در این مقاله، درباره چک صیادی و تفاوت چک صیاد با معمولی توضیح خواهیم داد و نکات کاربردی برای استفاده امن از آن را بررسی می‌کنیم.

تاریخچه پیدایش چک

اسنادی شبیه به آن‌چه امروزه به‌عنوان چک می‌شناسیم، از زمان‌های قدیم، در جوامع مختلف وجود داشته است. بسیاری از تاریخ‌شناسان، نقطه آغاز پیدایش چک را همزمان با پیشرفت‌های روم باستان در زمینه معاملات می‌دانند. این سندها برای انتقال وجه بین بازرگانان و تاجران طراحی شده بودند تا معاملات بدون پول نقد و امن‌تر انجام شود.

می‌توان گفت که چک‌های مدرن، در قرن بیستم رایج شدند. استفاده از چک در دهه ۱۹۵۰ با خودکار شدن فرآیندهای بانکی افزایش یافت؛ کمی بعدتر، برگه‌های چک برای اولین بار در دهه ۱۹۶۰ ایجاد و پیش‌درآمدی بر دسته‌چک‌های امروزی شد. در این دوران، استانداردهای چاپ، امضا و اعتبارسنجی برای چک‌ها به وجود آمد تا از تقلب و سوءاستفاده جلوگیری شود.

چک بانکی چیست و چگونه کار می‌کند؟

در مقدمه، به توضیح کلیتی درباره چک صیادی اکتفا کردیم. آن‌چه پس از این می‌خواهیم پیرامون آن صحبت کنیم، بررسی جزئیات مربوط به این چک و لزوم وجود آن در سیستم بانکی است؛ اما، پیش از پرداختن به این موضوعات، چند خطی را به ارائه توضیحاتی درباره ماهیت چک، اختصاص خواهیم داد.

چک، پیش‌نویسی کتبی، تاریخ‌دار و امضاشده است که به بانک اجازه می‌دهد تا مبلغ مشخصی را به دارنده آن بپردازد. شخص یا نهادی که چک را می‌نویسد، به‌عنوان پرداخت‌کننده یا صادرکننده شناخته شده و شخصی که چک برای او نوشته می‌شود، گیرنده وجه است.

درواقع، چک، برگه حقوقی یا سندی است که مبلغ معینی را تضمین می‌کند؛ به‌عبارت‌دیگر، گیرنده پس از دریافت چک از شخص یا سازمان پرداخت‌کننده، آن را جهت دریافت پول نقد یا واریز به حساب خود، نزد بانک می‌برد.

چک‌ها، اساساً، این اجازه را به بانک می‌دهند تا وجوه را از حساب پرداخت‌کننده به حساب گیرنده منتقل کند. استفاده از چک، به دو یا چند طرف امکان می‌دهد تا بدون انتقال ارز فیزیکی، معامله پولی انجام دهند.

چک‌ها، همچنین، می‌توانند برای پرداخت قبوض، به‌عنوان هدیه یا برای انتقال مبالغ بین دو شخص یا نهاد نیز استفاده شوند؛ به‌طورکلی، می‌توان از خرید با چک به‌عنوان یک روش امن‌تر برای انتقال پول نسبت به خرید نقدی، یاد کرد. اگر چک، مفقود یا دزدیده شود، شخص ثالث نمی‌تواند آن را نقد کند؛ زیرا، گیرنده وجه، تنها کسی است که اجازه ارائه چک به بانک را دارد.

بسیاری از سایت‌های ارائه‌دهنده وام خرید کالا مانند دیجی شهر، امکان خرید اقساطی با چک صیاد را برای شما فراهم ساخته‌اند که یکی از اقتصادی‌ترین راه‌حل‌های خرید کالا در شرایط اقتصادی کنونی است. با آگاهی کامل از نحوه استفاده از چک صیادی، می‌توانید خطرات احتمالی خرید با چک‌های قدیمی را کاهش داده و با خیال راحت معاملات مالی خود را انجام دهید.

چک صیادی چه نوع چکی است؟        

همان‌طور که گفته شد، عملیات صدور چک در گذشته توسط بانک‌ها صورت پذیرفته و تقریباً همه افراد قادر به دریافت دسته چک بودند. بسیاری از این افراد از مقررات صدور چک، آگاهی نداشته و یا از توانایی کافی برای تامین منابع مالی جهت پرداخت چک در موعد مقرر، برخوردار نبودند.

موارد فوق دلیلی بر برگشت خوردن تعداد زیادی چک و تشکیل پرونده‌های بسیاری برای چک‌های برگشتی می‌شد که دادسرا و دادگاه‌ها را با انبوهی از پرونده‌های این‌چنینی، روبه‌رو و بسیاری از افراد را روانه زندان می‌کرد؛ این درحالی است که امروزه، بسیاری از افراد، خرید با چک را بدون بروز هیچ‌گونه مشکلی در دستور کار خود قرار می‌دهند.

مشکلات ذکرشده، بانک مرکزی را به فکر پیدا کردن راه‌حلی اساسی و کارآمد انداخت تا بالاخره در سال ۱۳۹۶، سامانه‌ صدور یکپارچه چک را که با نام سامانه صیاد می‌شناسیم، راه‌اندازی کرد تا از آن به بعد، صدور چک از حوزه اختیارات شعب بانک‌ها خارج شده و فقط از طریق سامانه یادشده که تحت‌نظارت مستقیم بانک مرکزی است، انجام پذیرد. این تغییرات موجب شد تفاوت چک صیاد با معمولی به وضوح مشخص شود و امنیت و اعتبار معاملات افزایش یابد.

چک‌های صیادی نیز چک‌هایی هستند که توسط این سامانه صادر می‌شوند. استفاده از چک صیادی، علاوه بر تضمین پرداخت، به افراد امکان می‌دهد تا با امنیت بیشتری وارد معاملات شوند و دغدغه پیگیری حقوقی یا مسائل کیفری را کاهش دهند.

بیشتر بخوانید: چک بین بانکی چیست؟

جدول مقایسه چک صیادی و چک معمولی

جدول زیر را با دقت مطالعه کنید:

مزایا و معایب چک صیادی نسبت به چک معمولی

مزایا و معایب چک صیادی به شرح زیر هستند:

مزایا

1. امنیت بالا: تمامی مراحل ثبت، انتقال و استعلام چک از طریق سامانه صیاد صورت می‌گیرد و تایید صاحب چک الزامی است. این ویژگی باعث کاهش تخلفات و کلاهبرداری‌های مالی می‌شود.
2. قابلیت استعلام فوری: گیرنده می‌تواند از طریق اپ بانک یا سامانه صیاد، اعتبار چک را بررسی کند و از پرداخت موفق آن مطمئن شود.
3. سهولت در دریافت وام: با ارائه چک صیادی به عنوان ضمانت، دیگر نیازی به ضامن یا مدارک متعدد نیست و پروسه دریافت وام سریع‌تر انجام می‌شود.
4. قابلیت انتقال امن: انتقال چک تنها در سامانه صیاد انجام می‌شود و امکان سوءاستفاده کاهش می‌یابد، بنابراین امنیت طرفین معامله تضمین می‌شود.

معایب

1. نیاز به ثبت در سامانه: هر عملیات روی چک صیادی باید در سامانه ثبت شود که برای افرادی بدون دسترسی به اینترنت ممکن است محدودیت ایجاد کند.
2. وابستگی به سامانه: بدون دسترسی به سامانه یا اپ بانک، انتقال و استعلام امکان‌پذیر نیست، بنابراین کاربران باید از ابزارهای دیجیتال بانکی مطلع باشند.

به این نکته دقت داشته باشید که طبق اعلام بانک مرکزی ایران، تمامی چک‌های صادرشده از طریق سامانه صیاد تحت نظارت مستقیم این نهاد قرار دارند و ثبت اطلاعات چک در سامانه الزامی است.

چک معمولی چیست؟

چک معمولی، نوع سنتی و قدیمی چک است که فاقد شناسه یکتا بوده و ثبت رسمی در سامانه صیاد ندارد. فرق دسته‌چک صیادی با معمولی در ریسک، امنیت، قابلیت استعلام و انتقال است. چک معمولی هنوز هم رایج است و برای خریدهای سنتی یا ضمانت‌های قدیمی استفاده می‌شود، اما در حال حذف تدریجی و جایگزینی با چک صیادی است. تعداد چک‌های برگشتی در این نوع بیشتر است و شکایت‌های کیفری و حقوقی معمولاً طولانی‌تر و پیچیده‌تر خواهد بود. استفاده از چک صیادی به کاربران این امکان را می‌دهد که بدون نگرانی از برگشت چک، معاملات خود را انجام دهند و با خیال راحت خریدهای قسطی یا انتقال‌های مالی خود را مدیریت کنند.

چگونه چک صیادی را از چک معمولی تشخیص دهیم؟

برای رسیدن به پاسخ تشخیص تفاوت چک صیاد با معمولی چگونه است، متن زیر را مطالعه کنید.

فرق‌های ظاهری

تفاوت ظاهری چک صیادی و چک قدیمی عبارتند از:

• رنگ چک صیادی معمولاً بنفش است، در حالی‌که چک‌های قدیمی سبز یا آبی هستند.
• در گوشه بالای سمت چپ چک صیادی، شناسه 16 رقمی صیاد درج شده است.
• در پایین چک صیادی عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت در سامانه صیاد است» چاپ شده است.
• چک صیادی دارای کد QR یا بارکد امنیتی است که در چک‌های معمولی وجود ندارد.

بررسی از طریق سامانه صیاد

برای تایید و استعلام چک صیادی، تنها کافی است اطلاعات هویتی گیرنده و صادرکننده را در سامانه صیاد وارد کنید. تمام عملیات‌ها با تایید صاحب چک انجام می‌شود و به این ترتیب امنیت چک به شدت افزایش یافته است. این فرآیند همچنین تفاوت چک صیاد با معمولی را واضح‌تر می‌کند و امکان تشخیص و استعلام سریع‌تر را فراهم می‌سازد. همچنین اپلیکیشن‌های پرداخت موبایل و درگاه‌های اینترنتی بانکی امکان ثبت و انتقال چک را فراهم کرده‌اند. در صورت نیاز برای «آموزش ثبت چک صیادی در سامانه صیاد» به صفحه لینک‌شده مراجعه کنید.

تفاوت چک صیادی بنفش با چک زرد

 فرق چک صیادی زرد و بنفش در این است که چک‌های بنفش نسل جدیدی از چک‌ها هستند که صدور و انتقال آن‌ها فقط از طریق سامانه صیاد انجام می‌شود و تمامی اطلاعات باید به‌صورت دقیق در سامانه ثبت شود. اما چک‌های زرد، چک‌های قدیمی‌تر سازمانی یا تضمینی هستند که الزام ثبت در سامانه صیاد ندارند و کاربرد و قوانین متفاوتی نسبت به چک بنفش دارند.

تفاوت چک صیادی و چک معمولی از نظر شکایت کیفری

چهار روش شکایت وجود دارد که در صورت عدم موجودی چک در موعد مقرر، می‌توان استفاده کرد:

1. اجرای چک از طریق ثبت
2. شکایت کیفری
3. طرح دعوای حقوقی
4. اجرای مستقیم چک (ویژه چک صیادی)

سه روش اول برای چک‌های معمولی هم قابل انجام است، اما اجرای مستقیم تنها برای چک صیادی اختصاص دارد و سرعت بیشتری در وصول چک ایجاد می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود تا دارنده چک بدون نیاز به پروسه طولانی قانونی، بتواند وجه خود را دریافت کند.

کاربرد چک صیادی

چک صیادی یا همان چک‌ تحت نظارت مستقیم بانک مرکزی از ابتدای سال ۱۴۰۰ جای خود را در نظام مالی و بانکی کشور تثبیت کرد. سامانه صیاد براساس نیاز به تغییر قانون چک ایجاد شد تا مشکلات پرتکرار این حوزه را حل کند و به اهداف زیر برسد:

• کاهش آمار چک برگشتی؛
• افزایش اعتبار چک؛
• کنترل معاملات افراد بدحساب؛
• شفاف‌سازی مبادلات.

هر چند چک‌های قدیمی هنوز رایج هستند، اما توصیه می‌شود دارندگان دسته‌چک‌های قدیمی سریع‌تر برای دریافت چک صیادی اقدام کنند. استفاده از چک صیادی به‌طور مستقیم موجب تسهیل خرید قسطی، انجام معاملات بزرگ و دریافت وام‌های فوری می‌شود.

بیشتر بخوانید: اگر چک صیادی برگشت بخورد چه می‌شود؟

وام فوری با چک صیادی

چک صیادی فرآیند دریافت وام را ساده‌تر کرده است:

• با یک برگ چک می‌توانید ضامن خود شوید.
• نیازی به ارائه مدارک متعدد مانند کسر از حقوق یا گواهی اشتغال به کار نیست.
• زمان دریافت وام کاهش یافته و بدون دوندگی و پیچیدگی، وام به کیف پول دیجیتال شما واریز می‌شود.

این مزیت‌ها باعث شده است که بسیاری از کاربران ترجیح دهند برای خرید قسطی کالاها، از چک صیادی استفاده کنند و امنیت، سرعت و اطمینان بیشتری در معاملات خود داشته باشند.

جمع‌بندی

آن‌چه موجب تمایز چک صیادی و چک معمولی شده است، علاوه بر تفاوت‌های ظاهری و ثبت در سامانه، مزایای قانونی و امنیتی بسیار زیاد این نوع چک‌هاست که امنیت خاطر صادرکننده و گیرنده را تضمین می‌کند. با مطالعه مقاله فوق و آگاهی از جزئیات تفاوت چک صیاد با معمولی، می‌توانید با اطمینان بیشتری نسبت به خرید قسطی با چک صیادی اقدام کنید و از مزایای خرید امن و پرداخت قسطی بهره‌مند شوید.

اگر شما در خواستار دریافت دست چک هستید، پیش از مراجعه به بانک حتماً نگاهی به شرایط دریافت دسته چک بینداز تا با روند کار آشنا شوی.

با مطالعه مقاله فوق و آگاهی یافتن از جزئیات مربوط به چک صیادی، قادر خواهید بود تا نسبت به خرید قسطی با چک صیاد اقدام نموده و از مزایای بی‌شمار خرید با چک و پرداخت قسطی بهره‌مند شوید.