به نوع جدیدی از چک که بر اساس قوانین جدید بانکی و تحت‌نظارت مستقیم بانک مرکزی در سامانه صیاد صادر می‌شود، چک صیادی می‌گویند. این نوع چک از ویژگی‌هایی برخوردار است که باعث می‌شود تا نسبت به چک‌های قدیمی، امنیت و ضمانت اجرای مطمئن‌تری داشته باشد؛ چرا که مطابق ماده 6 قانون جدید صدور چک، بانک‌ها مکلف هستند تا فقط از طریق سامانه صدور یکپارچه چک (صیاد)، نسبت به ارائه دسته چک به مشتریان خود، اقدام نمایند.
در گذشته، اعتبارسنجی شرایط متقاضی دریافت دسته چک در شعب بانک‌ها انجام می‌شده است؛ اما، امروزه، با وجود سامانه صیاد و لزوم پیشبرد عملیات صدور چک از طریق این سامانه، شعب بانک‌ها دیگر اختیاری در این زمینه نداشته و نظارت بر کلیه مراحل صدور دسته چک و احراز هویت متقاضی و اعتبارسنجی مدارک ارائه‌شده، برعهده بانک مرکزی است.
با وجود گسترش سایت‌های ارائه‌دهنده وام مانند دیجی‌شهر، بسیاری از مردم روی به خرید اقساطی با چک صیاد آورده‌اند؛ به‌همین‌جهت، بسیار مهم است که پیش از اقدام به خرید قسطی با چک صیاد، اطلاعات کافی در مورد آن کسب کنید.
در این مقاله، درباره چک صیادی و تفاوت آن با چک‌های سنتی به تفصیل توضیح خواهیم داد.
تاریخچه پیدایش چک
اسنادی شبیه به آنچه امروزه به‌عنوان چک می‌شناسیم، از زمان‌های قدیم، در جوامع مختلف وجود داشته است. بسیاری از تاریخ‌شناسان، نقطه آغاز پیدایش چک را همزمان با پیشرفت‌های روم باستان در زمینه معاملات می‌دانند.
می‌توان گفت که چک‌های مدرن، در قرن بیستم رایج شدند. استفاده از چک در دهه 1950 با خودکار شدن فرآیندهای بانکی افزایش یافت؛ کمی بعدتر، برگه‌های چک برای اولین بار در دهه 1960 ایجاد و پیش‌درآمدی بر دسته‌چک‌های امروزی شد.
چک بانکی چیست و چگونه کار می‌کند؟
در مقدمه، به توضیح کلیتی درباره چک صیادی اکتفا کردیم. آنچه پس از این می‌خواهیم پیرامون آن صحبت کنیم، بررسی جزئیات مربوط به این چک و لزوم وجود آن در سیستم بانکی است؛ اما، پیش از پرداختن به این موضوعات، چند خطی را به ارائه توضیحاتی درباره ماهیت چک، اختصاص خواهیم داد.
چک، پیش‌نویسی کتبی، تاریخ‌دار و امضاشده است که به بانک اجازه می‌دهد تا مبلغ مشخصی را به دارنده آن بپردازد. شخص یا نهادی که چک را می‌نویسد، به‌عنوان پرداخت‌کننده یا صادرکننده شناخته شده و شخصی که چک برای او نوشته می‌شود، گیرنده وجه است.
درواقع، چک، برگه حقوقی یا سندی است که مبلغ معینی را تضمین می‌کند؛ به‌عبارت‌دیگر، گیرنده پس از دریافت چک از شخص یا سازمان پرداخت‌کننده، آن را جهت دریافت پول نقد یا واریز به حساب خود، نزد بانک می‌برد.
چک‌ها، اساساً، این اجازه را به بانک می‌دهند تا وجوه را از حساب پرداخت‌کننده به حساب گیرنده منتقل کند. استفاده از چک، به دو یا چند طرف امکان می‌دهد تا بدون انتقال ارز فیزیکی، معامله پولی انجام دهند.
چک‌ها، همچنین، می‌توانند برای پرداخت قبوض، به‌عنوان هدیه یا برای انتقال مبالغ بین دو شخص یا نهاد نیز استفاده شوند؛ به‌طورکلی، می‌توان از خرید با چک به‌عنوان یک روش امن‌تر برای انتقال پول نسبت به خرید نقدی، یاد کرد. اگر چک، مفقود یا دزدیده شود، شخص ثالث نمی‌تواند آن را نقد کند؛ زیرا، گیرنده وجه، تنها کسی است که اجازه ارائه چک به بانک را دارد.
بسیاری از سایت‌های ارائه‌دهنده وام خرید کالا مانند دیجی شهر، امکان خرید اقساطی با چک صیاد را برای شما فراهم ساخته‌اند که یکی از اقتصادی‌ترین راه‌حل‌های خرید کالا در شرایط اقتصادی کنونی است.
چک صیادی چه نوع چکی است؟
همان‌طور که گفته شد، عملیات صدور چک در گذشته توسط بانک‌ها صورت پذیرفته و تقریباً همه افراد قادر به دریافت دسته چک بودند. بسیاری از این افراد از مقررات صدور چک، آگاهی نداشته و یا از توانایی کافی برای تامین منابع مالی جهت پرداخت چک در موعد مقرر، برخوردار نبودند.
موارد فوق دلیلی بر برگشت خوردن تعداد زیادی چک و تشکیل پرونده‌های بسیاری برای چک‌های برگشتی می‌شد که دادسرا و دادگاه‌ها را با انبوهی از پرونده‌های این‌چنینی، روبه‌رو و بسیاری از افراد را روانه زندان می‌کرد؛ این درحالی است که امروزه، بسیاری از افراد، خرید با چک را بدون بروز هیچ‌گونه مشکلی در دستور کار خود قرار می‌دهند.
مشکلات ذکرشده، بانک مرکزی را به فکر پیدا کردن راه‌حلی اساسی و کارآمد انداخت تا بالاخره در سال 1396، سامانه صدور یکپارچه چک را که با نام سامانه صیاد می‌شناسیم، راه‌اندازی کرد تا از آن به بعد، صدور چک از حوزه اختیارات شعب بانک‌ها خارج شده و فقط از طریق سامانه یادشده که تحت‌نظارت مستقیم بانک مرکزی است، انجام پذیرد. چک‌های صیادی نیز چک‌هایی هستند که توسط این سامانه صادر می‌شوند.
بیشتر بخوانید: چک بین بانکی چیست؟
تفاوت‌های چک صیادی و چک معمولی
چک‌های صیادی و معمولی از چندین وجه با یکدیگر تفاوت دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به تفاوت‌های ظاهری و ثبتی و همچنین، تفاوت‌هایی که در نحوه شکایت وجود دارد، اشاره کرد. در ادامه، به بررسی جداگانه هریک از این تمایزها خواهیم پرداخت.
تفاوت چک صیادی و چک معمولی از نظر ظاهری
- رنگ‌های به‌کاررفته در چک صیادی، ترکیبی از رنگ‌های بنفش و صورتی است.
- ابعاد برگه چک صیادی، مستطیلی بوده و 170*85 میلی‌متر است.
- یک کد 16رقمی در قسمت بالایی سمت چپ چک‌های صیادی درج شده است که همان شناسه صیادی چک است.
- عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است»، در قسمت پایینی سمت چپ چک صیادی درج شده است.
- جنس برگه‌های چک صیادی، کاغذ واترمارک مولتی‌تن است که اگر در مقابل نور گرفته شود، لوگوی شرکت سهامی چاپخانه دولتی ایران روی آن پدیدار می‌شود.
تفاوت چک صیادی و چک معمولی از نظر لزوم ثبت در سامانه
- براساس قوانین جدید، چک صیادی حتماً باید در سامانه صیاد ثبت شود هرگونه عملیاتی اعم از تایید، استعلام و یا انتقال چک از طریق این سامانه صورت پذیرد.
- چک صیادی، امنیت و ضمانت نقدشوندگی بیشتری نسبت به چک معمولی دارد.
- برخلاف چک‌های معمولی که به شکل حامل صادر می‌شدند، جهت تایید، انتقال و استعلام چک صیادی، تنها کافی است تا اطلاعات هویتی گیرنده و صادرکننده چک را در سامانه صیاد وارد نمایید.
- تمام عملیات‌های صورت‌گرفته در سامانه صیاد، مستلزم تایید صاحب چک است که باعث بالا رفتن امنیت آن نسبت به چک‌های معمولی می‌شود.
- عملیات‌های ثبت، تایید و انتقال چک صیادی، علاوه‌بر سامانه صیاد، در اپلیکیشن‌های پرداخت موبایل و درگاه‌های اینترنتی بانکی نیز قابل انجام است.
تفاوت چک صیادی و چک معمولی از نظر شکایت کیفری
- چهار روش شکایت وجود دارد که درصورت عدم موجودی چک در موعد مقرر، می‌توان صورت داد؛ اجرای چک از طریق ثبت، شکایت کیفری، طرح دعوای حقوقی و اجرای مستقیم چک. سه روش اول برای چک‌های معمولی نیز قابل انجام است؛ اما، اجرای مستقیم به چک صیادی اختصاص دارد.
کاربرد چک صیادی
چک صیادی یا همان چک تحت نظارت مستقیم بانک مرکزی از ابتدای سال ۱۴۰۰ جای خود را در نظام مالی و بانکی کشور تثبیت کرد. سامانه صیاد براساس نیاز به تغییر قانون چک ایجاد شد تا مشکلات پرتکرار این حوزه را حل کند و به اهداف زیر برسد:
- کاهش آمار چک برگشتی؛
- افزایش اعتبار چک؛
- کنترل معاملات افراد بدحساب؛
- شفاف‌سازی مبادلات.
هر چند چک‌های قدیمی ـ‌یعنی آن‌هایی که نیاز به ثبت در سامانه صیاد ندارند‌ـ هنوز هم رایج هستند اما توصیه می‌شود که دارندگان دسته‌چک‌های قدیمی هر چه سریع‌تر برای دریافت دسته‌چک صیادی اقدام کنند؛ زیرا قابلیت نقد شدن چک‌های قدیمی کم‌تر شده است و در حال حاضر فقط در بانک‌های صادرکننده دسته‌چک نقد می‌شوند.
حالا که دو سال از ورود چک‌های صیادی به مبادلات می‌گذرد، می‌توانیم تا حدی عملکرد آن را بررسی کنیم. براساس آمار بانک مرکزی، میزان استفاده از چک در فروردین ۱۴۰۲ نزدیک ۲۵ درصد بیشتر از زمان مشابه آن در سال ۱۴۰۱ بوده است. آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که استقبال از چک صیادی بسیار گسترده بوده است تا جایی که ۸۵ درصد چک‌های وصول شده در سامانه چکاوک از چک‌های جدید بودند.
وام فوری با چک صیادی
یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین مزیت‌های چک صیادی، ساده‌سازی فرآیندهای مالی مانند درخواست وام است. به عبارت دیگر، چک صیادی نه تنها امن‌تر از چک‌های معمولی است بلکه انجام بسیاری از کارها را نیز راحت‌تر می‌کند؛ یعنی با یک برگ چک می‌توانید ضامن خودتان شوید و دیگر برای پیدا کردن ضامنِ مورد تایید بانک سرگردان نشوید.
چک صیادی علاوه بر این‌که شما را از مصیبت پیدا کردن ضامن برای دریافت وام فوری نجات می‌دهد، کل این فرآیند را نیز آسان‌تر و سریع‌تر می‌کند؛ یعنی وقتی چک صیادی را به عنوان ضمانت‌نامه ارائه می‌دهید، دیگر به ارائه مدارک متعددی مثل «کسر از حقوق»، «گواهی اشتغال به کار» و.. نیاز ندارید.
همین ویژگی‌های چک صیادی باعث شده است تا دریافت وام خرید کالا از همیشه آسان‌تر شود و افراد بدون نگرانی و دوندگی در سریع ترین زمان ممکن وام خود را دریافت کنند. متقاضیان وام با چک صیادی از زمانی که به فکر وام می‌افتند تا وقتی پول را در کیف‌پول دیجیتال خود دریافت می‌کنند، فقط چند روز منتظر می‌مانند.
جمع‌بندی
به‌طورکلی، می‌توان گفت که آنچه موجب تمایز چک صیادی و چک معمولی شده است، فارغ از تفاوت‌های ظاهری و ملزومات ثبت در سامانه، مزایای قانونی بسیار زیادی است که این نوع چک‌ها در اختیار قرار می‌دهند. این مزایا به‌گونه‌ای هستند که موجب امنیت خاطر بیشتر صادرکننده چک شده و همچنین، از پایمال شدن حق گیرنده نیز جلوگیری می‌کنند.
با مطالعه مقاله فوق و آگاهی یافتن از جزئیات مربوط به چک صیادی، قادر خواهید بود تا نسبت به خرید قسطی با چک صیاد اقدام نموده و از مزایای بی‌شمار خرید با چک و پرداخت قسطی بهره‌مند شوید.
باسلام و درود
پیشنهاد میکنم لطفا سکه های طلارو هم موجود کنید
سلام. قدردانی میکنم از مقاله ی بسیار جامعی که ارائه فرمودید . توضیحات خیلی شفاف بودند .